مؤسسه قرآنی فرهنگی بیت الاحزان حضرت زهرا (س) با هدف ترویج فرهنگ قرآن و اهل بیت (ع) در سطح جامعه و به خصوص مناطق محروم فعالیت‌های خود را از سال 1375 با همت جمعی از روحانیون دهستان خیر از توابع استهبان فارس آغاز کرد. اکنون پس از 20 سال تلاش، با تأسیس بیش از 165 شعبه در12 استان کشور و راه اندازی مدارس شبانه روزی حفظ قرآن کریم به یکی از مؤسسات مطرح قرآنی در سطح کشور تبدیل شده است. اما سؤالی وجود دارد که مؤسسه از ابتدای تأسیس با آن روبرو بوده است:
چرا بیت الاحزان؟
شاید اولین سؤالی که با شنیدن نام مؤسسه بیت الاحزان حضرت زهرا(س) به طور طبیعی در ذهن هر فردی شکل می‌گیرد این باشد که «چرا بیت الاحزان؟» اصلاً چه دلیلی دارد که از بین انواع اسامی زیبا و نشاط آور نامی به ظاهر حزن آور انتخاب گردیده است؟ در پاسخ به این پرسش ابتدا نگاهی خواهیم داشت به حوادث صدر اسلام و سپس تاریخچه و چگونگی شکل گیری بیت الاحزان را مختصری مرور خواهیم کرد و در نهایت پاسخ‌هایی به این سؤال رایج ارائه خواهد شد.
مقابله حضرت زهرا (س) با انحرافات صدر اسلام
بعد از رحلت حضرت رسول اکرم (ص) انحرافی در جامعه اسلامی شکل گرفت. در این بین تمامی تلاش امیرالمؤمنین (ع) و حضرت زهرا (س) بر این بود تا با اصلاح این انحراف، مسیر جامعه را به مسیر اصیل پیامبر گرامی اسلام (ص) برگردانند. اولین قدم در این راه عدم بیعت حضرت امیر المؤمنین (ع) با خلیفه دست نشانده بود تا جایی که جهت بیعت گرفتن از ایشان به زور متوسل شدند. گام بعدی در دفاع از حریم ولایت توسط حضرت زهرا(س) برداشته شد و ایشان با مراجعه به منزل مهاجرین و انصار بیعتشان در روز غدیر با حضرت علی (ع) را یادآوری می‌کردند. حضرت صدیقه طاهره (س) در اقدامی دیگر در حالی که در بستر بیماری بودند با برخورد قهرآمیز با خلفا و با یادآوری حدیث پیامبر(ص) _ هرکس فاطمه(س) را بیازارد مرا آزرده است و هرکس مرا بیازارد خدا را آزرده است_ نارضایتی خود را از وضع موجود اعلام و مبارزه‌ای خاموش را در اثبات حقانیت حضرت امیر المؤمنین (ع) ترتیب دادند.
اما شاید شاخص‌ترین روش مبارزه حضرت، گریه‌ و شیون ایشان در فراق رسول گرامی اسلام بود که سرآغاز تشکیل بیت الاحزان شد.
بیت الاحزان کجاست و چرا بدین نام خوانده می‌شود؟
مهمترین و معروفترین مصداق «بیت الاحزان» مکان یا مسجدی است در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب که «بیت الحزن» نیز نامیده شده است . مطابق برخی گزارش‌ها پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) (سال ۱۱) و به دنبال تألّمات شدید روحی حضرت فاطمه (س) و نارضایتی از وضع موجود، امام علی (ع) مکانی را در قبرستان بقیع در ورودی مدینه برای ایشان ساختند تا در آن به عزاداری در ماتم و فراق پدر خود بنشینند. این مکان «بیت الاحزان» نامیده شد. ایشان روزها با دو فرزند خود حسنین (ع) به بیت الاحزان می‌رفتند و هنگام غروب امیرالمؤمنین(ع) ایشان را به خانه برمی‌گرداندند؛ پس از گذشت بیست و هفت روز از رحلت پدرشان، بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانستند بدانجا بروند منابع عامه نیز به این مکان در بقیع اشاره کرده‌اند (مجلسی ، ج ۴۳، ص ۱۷۷ـ ۱۷۸؛ سپهر، ج ۴، ص ۷۱؛ مقرّم ، ص ۹۷). همچنین به اقامت حضرت فاطمه (س) پس از وفات پدرشان در بیت الاحزان واقع در بقیع تصریح شده است گذشته از این، احتمال دارد که قبر حضرت فاطمه(س) در بیت الاحزان باشد، بیت الاحزان را پس از مسجدالنبی و قبرستان بقیع سومین مکان محتمل دفن ایشان ذکر کرده‌اند (خلیلی ، ص ۲۸۴ـ۲۸۵؛ سخاوی ، ج ۱، ص ۴۱).
هدف از شکل گیری بیت الاحزان چه بود؟
یکی از مهم ترین اهداف این اقدام حضرت (س) را می‌توان جلوگیری از فراموشی این انحراف تاریخی و غصب جایگاه ولایت حضرت امیر المؤمنین (ع) در اذهان حقیقت جوی مسلمانان طول تاریخ عنوان کرد. در واقع اولین سؤالی که ذهن هر زائر مسلمانی را در بازدید از بقیع به خود جلب می‌کند این خواهد بود که قبر دختر پیامبر گرامی اسلام کجاست؟ و پس از آن ذهن‌ها متوجه تنها یادگار آن حضرت یعنی بیت الاحزان خواهد شد و با کاوش در زمینه شکل گیری این مکان، به تدریج زمینه تصحیح تفکرات و رویه‌های ناصحیح منجر به این امر فراهم خواهد شد. اما چه شد که این امر محقق نشد؟
یوم الهدم و پاک کردن صورت مسئله
در هشتم شوال سال 1344 هجري قمري پس از اشغال مکه، وهابيان به سرکردگي عبدالعزيز بن سعود روي به مدينه آوردند و پس از محاصره و جنگ با مدافعان شهر، سرانجام آن را اشغال نموده، مأمورين عثماني را بيرون کردند و به تخريب بنای بیت الاحزان، قبور ائمه بقيع و ديگر قبور پرداختند. ضريح فولادي ائمه بقيع را که در اصفهان ساخته شده بود و روي قبور حضرات معصومين امام مجتبي ، امام سجاد ، امام باقر و امام صادق (ع) قرار داشت را از جا در آورده و بردند.
اين قطره‌اي كوچك از مرداب اعتقادات و عملكرد وهابيان در طول اين ساليان است. در طول اين دوران دانشمندان زيادي چه شيعه و چه سني به نقد عقايد وهابيت دست زده‌اند و به شبهات گوناگون آنان پاسخ داده‌اند. يكي از شبهات آنان مسأله‌ي بناء بر قبور است. آن‌ها ساختن بنا اعم از مسجد يا غير آن را بر قبر حرام مي‌دانند. اما این شبهه مانند عقاید آن‌ها پوچ و بی پشتوانه است. نخست آنكه: اين شبهه‌ي آنان را صريح آيه‌ي 21 سوره كهف دفع مي‌نمايد، جایی كه درخصوص ماجراي اصحاب كهف از قول مومناني كه مي‌خواستند ياد اصحاب كهف را گرامي دارند مي فرمايد: «لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِم مَّسْجِدًا» (بي ترديد بر روي قبور آنان مسجدي بنا مي‌كنيم) پس بنای قبر از نظر قرآن اشکالی ندارد دوم آنكه: قرآن کریم در آيهٴ 84 سوره توبه خطاب به پیامبر در مورد منافقین می‌فرماید: «وَلاَ تُصَلِّ عَلَي أَحَدٍ مِنْهُم مَاتَ أَبَداً وَلاَتَقُمْ عَلَي قَبْرِهِ» (نه نماز ميت كه واجب است براي اينها رواست، نه طلب مغفرت كه مستحب است براي اينها سزاست چراکه آنها به خدا و رسولش کافر شدند و با همان حالت کفر مردند). از اين بيان كه خداوند به پيغمبر (ص) فرمود بر جنازهٴ منافق نماز نخوان معلوم مي‌شود كه كار رسمي پيغمبر اين بود كه بر جنازهٴ مؤمنين نماز مي‌خواندند، و از اينكه فرمود بر قبر اين‌ها طلب مغفرت نكن، آنجا اقامه نكن و نايست معلوم مي‌شود نسبت به مؤمنين اين كار را مي‌كردند و روا بود. بنابراين اگر كسي از وهابيت و دیگران نقدي بكنند كه نسبت به قبر، زيارت قبور و دعا براي آنها مشكل دارد اين مطابق با قرآن كريم نيست بلكه صريحاً مخالف قرآن كريم است و به بیانی می‌توان گفت با این استدلال‌های پوچ قصد دور کردن اذهان از علت شکل گیری بنای بیت الاحزان و انحراف تاریخی را داشته‌اند.
به راستي قومي كه در تاريخ نه چندان طولاني خود، چنان كه از زبان مورخين خودشان شنيديم قرآن‌ها را در خيابان‌ها لگد مال ساختند و در قتل عام پيروان علي عليه السلام و ساير خلفا فرقي نگذاشتند و مجد خود را در غارت و قتل جستجو مي‌كردند، شايستگي اين را دارند كه مخاطب يك استدلال قرآني و يا حتي تاريخي قرار گيرند؟!
حال می‌توانیم به سؤالی که در ابتدای این نوشتار مطرح شد این گونه پاسخ گوییم:
چرا بیت الاحزان؟
ما با حضرت زهرا(س) پیمان بسته‌ایم تاجایی که درتوانمان است به یاد بیت الاحزان آن حضرت بیت الاحزان‌های بیشماری درسراسر دنیا بنا کنیم و قرآن را از این خانه ولایت گسترش دهیم، تا هم این نام فراموش شده را احیا کنیم – که در درون خود مفاهیم تولی و تبری را توأمان گنجانده است_ همچنین پیوند بین دو یادگار پیامبر (قرآن و عترت) را بیش از پیش محقق سازیم. به امید روزی که با ظهور مهدی فاطمه (عج) بیت الاحزان به بیت السرور و بیت الانوارحضرت زهرا (س) تبدیل شود.
حزن ممدوح، حزن مذموم
بسیاری در نام‌گذاری واژه «بیت الاحزان» خرده می‌گیرند که حزن و اندوه بار منفی دارد و چیز مذمومی است. اما در روایات ائمه حزن به طور مطلق مذموم نیست و در واقع دو نوع حزن ممدوح و مذموم داریم که مراد این نام گذاری حزن ممدوح بوده است.
مثلاً در روایاتی از امام صادق و امام علی (ع) در بیان صفات شیعیان نقل شده است که «یفرحون بفرحنا و یحزنون لحزننا» یعنی در شادی ما شاد و در اندوه ما اندوهناک هستند. مصداق این امر در ماه محرم و صفر بیشتر قابل لمس است. جایی که در مجالس عزای حضرت سید الشهدا(ع) شاهد نوعی احساس نشاط معنوی پس از گریه و عزاداری در رثای آن حضرت هستیم که بیانگر نوعی حزن ممدوح است.

دریافت بروشور به صورت فایل PDF